Her meslek için günü geldiğinde bir kutlama ve kutsama yapılır. Problemleri lisana getirilir. Bazen tahlil vaatlerinde bulunulup bir sonraki yıla kadar temennilerle yetinilir. Bugün de 5 Nisan, Avukatlar Günü.
Osmanlı periyodunda dava vekilliği vardı. Dava vekilleri ortasında Hukuk Fakültesi mezunu olmayanlar da bulunurdu. Dernek biçiminde örgütlenmişlerdi. Günümüzdeki tüzük karşılığı olan nizamname ile dernek statüsündeki Dersaâdet Dava Vekilleri Cemiyeti kuruldu. Gelecekte İstanbul Barosunu oluşturacak olan bu cemiyetin birinci genel heyeti, 5 Nisan 1878 yılında yapıldı. Bu nedenle 5 Nisan hem İstanbul Barosu’nun kuruluş yıldönümü, hem de ileride avukatlar günü olarak kutlanması benimsenip kabul olunacak gün oldu.
Ülkemizde avukatlığın çağdaş hali ile kabulü, Cumhuriyet rejimine geçişle mümkün oldu. Cumhuriyetin birinci kanunları ortasında, 1924 tarihli Muhamat Kanunu geliyordu. Bu, şimdi yeni kurulan Cumhuriyet yönetiminin hukuka ve savunmaya verdiği değerin bir göstergesiydi. Bundan çabucak 2 yıl sonra da; hakkın koruyucusu, şahıslar üzerindeki suçlamanın defedicisi, himaye eden manasındaki “muhami” ibaresi, günümüz karşılığı olan “avukat” ismini aldı. Dernek statüsünde cemiyet olan topluluğu ise baro oldu.
1938 yılında baroların iştirakiyle, günümüz Avukatlık Kanunu’na esin kaynağı olan 3499 sayılı Avukatlık Kanunu kabul edildi. Bu yüzden avukatlar ortasında “Büyük Kanun” olarak isimlendirildi. Bu kanun için Cumhuriyet yönetimine teşekkür edildi.
1969 yılında, hala yürürlükte olan 1136 sayılı Avukatlık Kanunu kabul edildi. Bu kanun, 2001 yılında esaslı değişikliklere uğradı. Son çeyrek yüzyılda neredeyse tüm temel kanunlar günümüz ve gelecekteki gereksinimler doğrultusunda ele alınmasına karşın, 54 yıldır mevcut Avukatlık Kanunu değişikliğe uğramayarak günümüze kadar varlığını sürdürdü. Avukatlar ve baroların etkinliklerinin azaltılmasına yönelik yasa tasarıları ise Bakanlık raflarında bekletildi.
Yargı ıslahatı paketlerinde ise yeşil pasaport dışında kayda paha bir gelişme görülmedi. Mesleğe yeni başlayan avukatlar için devlet vergi ve sigorta primlerinde indirim ve muafiyete gitmezken, baroların alacağı olan aidatlarda evvel indirime akabinde muafiyete gitti.
Çok sayıda açılan ve nitelik sorunu olan hukuk fakülteleriyle birlikte hormonlu bir hukukçu büyümesi oldu. Tahminen de planlı olan bu büyüme, yargıda nitelik sıkıntısına yol açtı. Böylece kuvvetler ayrılığının yargı ayağı topalladı.
Siyasal iktidarlar tarafından daima sıkıntılı kesim olarak görülen avukatlar ve baroların kamu otoritesiyle uyumlu olmaları arzulanmakta. Yakın gelecekte devlete bağlı ve bağımlı avukatlık gündeme gelebilir. Bunun planları ve işaretleri görülüyor.
Gelecekteki avukatlıkta evvel şirketleşmeye akabinde kartelleşmeye gidilmesi, yabancı sermayenin hukuk ve avukatlık alanına girişindeki sınırlamaların kaldırılması, türel uyuşmazlıkların yargı dışına çıkartılıp yargı dışı aktörlerle çözümlenme teşebbüsleri, bizleri bekleyebilecek senaryolar.
Yapay zekâ yakın gelecekte yargının ve avukatlığın yardımcı bir elemanı mı olur yoksa yerine mi geçer bilinmez lakin kalıp dilekçe, savunma, yargılama ve kararlarla, robotik yargılamaya geçilmiş durumda. Meğer duyu ve vicdanın olmadığı bir yargının, sonuçtan bağımsız olarak adil olduğu söylenemez.
Avukatların, bundan 50 yıl evvel de vazifelerini yerine getirmelerinden kaynaklı günümüze misal problemleri vardı. Örneğin duruşma günlerinin çok ileri tarihe verilmesi, bitmeyen davalar, istinaf ve temyiz yargılamaları, infaz edilemeyen kararlar, nitelikli yargı ve yargıç, adliyelerdeki tuvalet ve asansör meseleleri, duruşma zabıtlarından örnek alma, savunma için gerekli olan bilgiye ve evraka erişme, belge inceleme, saklılığa ve güvenliğe takılma, mesleğin inhisar hakkına yönelmiş müdahaleler, vergilendirmeden kaynaklı sıkıntılar… Saymakla bitmez.
Avukattan alınan hizmet, tüketilen bir hizmet üzere görüldü. Kamu hizmeti fonksiyonu, daima avukat aleyhine yorumlandı.
Esasen en değerli iki sorun bulunmakta. Birincisi; adliyede, kamu kurumlarında ve devlet nezdinde avukatın yargı sisteminin bir ögesi olarak görülmeyişinden kaynaklıdır.
Yasaya karşın yakın vakte kadar kurumlarda avukatlık kimliği bile resmi kimlik kabul edilmedi.
Siyasal iktidarların avukata bakışı bu iken toplumun avukata bakışı nedir?
Görevlerinden kaynaklı tehdit edilen, darbedilen, öldürülen avukatları daha çok duyar olduk.
Geçim meşakkati ve buna bağlı ruhsal meseleleri nedeniyle intihar edenleri…
İkincisi, hukuk devleti olunmayışıdır. Devletin bile yargı kararını tanımadığı, yargının bağımsızlığına direkt veya dolaylı olarak etki edildiği bir ortamda, yargının nitelik sıkıntısını tartışmak lüks bir efordur.
Ülkede yargı yoluyla yapılan operasyonlarla dizayn teşebbüslerinden ötürü esasen savunma cephesinde uzun vakittir “Avukatlar Günü Artık Bizim 1 Mayıs’ımız” denilerek yargı bağımsızlığı ve hukuk devleti tartışılmıyor. 5 Nisan da Avukatlar Günü olarak kutlanmıyor.
Geç ve makûs de işlese halk tarafından adliyede aranan adalet; yürüyüş ve nöbetlerden sonra şimdilerde toplumsal medyada bulunmaya çalışılıyor.
Şu kadarı kesinlikle ki fakat demokratik bir hukuk devletinde var olabilen geniş manada şuurlu ve hassas toplum, gerçek manada yargı bağımsızlığı ve savunmanın kutsallığının teminatıdır. Bu nedenle 5 Nisan, bir Avukatlar Günü olmasından çok, toplumun demokrasiyi ve hukuku savunma günüdür.