İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından “Yeniliğe Davet” sloganıyla tüm Türkiye’yi geleceği inşa etmeye çağıran İkinci Yüzyılın İktisat Kongresi’nin yedinci ve son günü Yekta Kopan’ın sunumuyla devam etti. Ahmed Adnan Saygun Sanat Merkezi’nde (AASSM) İzmir Büyükşehir Belediye Lideri Tunç Soyer’in mesken sahipliğinde düzenlenen, “Çokluğa ve Birliğe Davet” temasıyla devam eden kongrede S.S. İzmir Köy Koop Birliği İdare Şurası Lideri Neptün Soyer de konuştu. Neptün Soyer, “Kooperatiflerde Birleşerek Çoğalan Köylünün Örgütlü Gücü” başlığıyla bir sunum yaptı.
“100 YIL SONRA TEKRAR SÖZÜMÜZÜN OLMASI BİZİ ÇOK GURURLANDIRDI”
Cumhuriyet tarihinin en kıymetli ziraî örgütlenme yapılarından olan birliğe 2016 yılında birinci bayan lider sıfatıyla seçilerek vazifeye başlayan ve kırsalda 116 ünite kooperatif ve binlerce çiftçi ortağı ile üreticinin ve tarımın hak ettiği prestiji kazanması için çalışan İzmir Köy Kooperatifleri Birliği İdare Konseyi Lideri Soyer, “100 yıl sonra tekrar burada bizim de bir sözümüzün olması bizi çok gururlandırdı” dedi. Kooperatifin tarifi yaparak kelamlarına başlayan Soyer, “İnsan gereksinimlerinin karşılıklı yardımlaşma yoluyla giderilmesini sağlamak ve ortakların çıkarını korumak emeliyle oluşturulan ekonomik kuruluştur kooperatif. Kooperatif fertlerin tek tek altından kalkmayacak işleri gerçekleştiren eksiksiz bir dayanışma kuruluşudur. Mustafa Kemal Atatürk’ün 1920’de başlatmış olduğu kooperatifçilik hareketiyle sekteye uğrayan bir devirden sonra 1960’lı yıllarda harikulade bir atılım olmuş İzmir’de. Bu atılımın yaşayan, bize yol gösteren liderleri da var” diye konuştu.
“KOOPERATİFÇİLİĞİN BİRİNCİ TOHUMLARI ATATÜRK TARAFINDAN ATILMIŞTIR”
Oturumda kooperatifçiliğin hedefi hakkında konuşan Neptün Soyer, Köy Koop kurucularından Bademli Ziraî Kalkınma Kooperatifi Kurucu Lideri Mustafa Başer ve Prof. Dr. Ziya Gökalp Mülayim’in çalışmalarından örnekler verdi. Soyer’in sunumu kapsamında Filiz Türkmenoğlu’nun kooperatifçiliği bilim ve siyasetle buluşturan Mahmut Türkmenoğlu’nun kooperatiflerin köylüyü nasıl güçlendirdiğini anlattığı konuşması da iştirakçilere izletildi.
Soyer, “‘Kanaatim odur ki kesinlikle surette birleşmede kuvvet vardır. Kooperatif yapmak maddi ve manevi kuvvetleri zeka ve maharetleri birleştirmektir. Yoksa bir zayıfla bir kuvvetlinin birleşmesinden bahsetmiyorum. Birleşmenin böylesi zayıf olanın kuvvetliye esir olması demektir’ kelamlarıyla Mustafa Kemal Atatürk cumhuriyetin birinci yıllarında yeniden İzmir’de kooperatifçiliğin değerini anlatmıştır. Kooperatifçiliğin kökleri Anadolu’nun imece geleneğine uzansa da birinci tohumlar genç cumhuriyetin temelleriyle birlikte Atatürk tarafından atılmıştır. 1920 yılında ülkenin birçok yeri işgal altındayken Atatürk o tarihte ülkeyi savaşla kurtaracağından ve sonra yeni bir devlet olarak Türkiye Cumhuriyeti’ni kuracağından o kadar emindir ki yeni devleti kurmak için Kurtuluş Savaşı’na başlamadan evvel iktisat çabasına başlamayı gerekli görmüş. Ve bu iktisat uğraşında en kıymetli ögelerden biri olarak gördüğü kooperatifçiliği geliştirmek için gerekli olan kooperatif şirketler yasa tasarısını şahsen hazırlayarak meclise sunmuştur” tabirlerini kullandı.
(Neptün Soyer, konuşmasının sonunda salondaki kooperatif ortakları ve üreticileri de sahneye çağırdı.)
“BÖYLE BİR DÜNYA ÖNDERİ YOKTUR”
Atatürk’ün ekonomik uğraşa askeri gayret kadar hatta ondan daha fazla kıymet verdiğini belirten Soyer, “Böyle bir dünya önderi yoktur. Atatürk’ün hazırladığı kooperatif şirketler kanun tasarısı tümüyle kanunlaşmamış ise de tasarının 28 Aralık 1920’de Meclis Genel Kurulu’nda görüşülüp oylanarak kabul edilmiş 5 hususu çok değerlidir. Beşinci unsuru; köy, çiftçilik ve natürel ki tarımın geleceği açısından da farklı bir ehemmiyet arz etmektedir. Beşinci husus motamot şöyledir: Ziraat müdür ve memurlarıyla, ziraat ticaret ve sanayi odaları, yöneticileri ve tüm öğretmenler kooperatiflerin kurulması konusunda köylüye yardım etmek ve bu bahiste gerekli bilgilerle donanmakla yükümlüdürler. Bunu yerine getirmeyen memurlar ve öğretmenler misyonlarını yapmamış sayılırlar” dedi.
“ATATÜRK’ÜN MİMARI OLDUĞU ENSTİTÜLER SAYESİNDE…”
İktisat kongresinde çiftçilerin talepleriyle şekillenen eğitime, köylerde okul ve yükseköğrenim görmüş herkesin zarurî 1 yıl öğretmenlik yapmasının talep edilmesine değinen Soyer, “1920’de başlayan Atatürk’ün köylerdeki Kırsal dönüşümü 1940’ta köy enstitülerinin kurulmasıyla taçlanmıştır ve kırsalda dönüşüm başlamıştır. Atatürk’ün mimarı olduğu enstitüler sayesinde Anadolu’nun fakir köylüsü kooperatifle tanışır, ekonomik yoklukları kooperatifler sayesinde el birliğiyle aşabileceğini görür. 1950’li yıllara geldiğimizde genç cumhuriyetle gelişen kooperatifçilik hareketi geri plana itilir. Köy enstitüleri kapatılır, tarımda fakir köylüyü ağalara mahkum eden tertip koruma edilir. Lakin küçük üreticiye dayanan bir ziraî üretime sahip olan Türkiye için kooperatifçilik gerçek bir gereksinimdi. Hem köylüler hem bağımsız bir ülke iktisat için vazgeçilmez olan kooperatifçilikte 1960’lı yıllarda tekrar bir canlanma hareketi başlar. Atatürk’ün Anadolu topraklarına ektiği kooperatifçilik tohumları bu harekete temel olmaktadır. Her toplumsal hareketin birinci tohumunu toprağa düşürecek bir başkanı vardır. Kooperatifçiliğin tohumunu İzmir’in verimli topraklarıyla tekrar buluşturma görevi de Bademler Köyü’nde Mahmut Türkmenoğlu’na düşer. Türkmenoğlu’nun Bademler Köyü’nde kurduğu kooperatif çığ üzere büyüyecek damlanın birinci dalgalarındandı. Bademler Kooperatifi kurulup gelişirken Yarımada’dan Kozak Yaylası’na, Menderes Ovası’na kadar yeni kooperatifler doğmaktadır. Kooperatif kurmakla iş bitmiyor. Kimi vakit su kimi vakit makine kimi vakit para yok. Dağ üzere sıkıntılar ancak el birliği, sabırla ve kooperatif hareketinin öncülerinin inatçı eforuyla çözülecektir. Köylüler için hayal edilen şeyler kooperatif sayesinde birer birer gerçeğe dönüşmeye başlayacaktır kendi emekleriyle. İzmir’dekine benzeri hareketler Türkiye’nin dört bir yanında yaşanmıştır” açıklamasında bulundu.
“İZMİR KÖY KOOP BİRLİĞİMİZ LOGOMUZDA ERKEKLE EL ELE OLAN BAYANI İDAREYE SEÇTİ”
Kooperatif sistemindeki eşitlik kavramına ait konuşan Neptün Soyer, “Toplumsal cinsiyet eşitliği için de geçerlidir. 1970’li yıllarda İzmir Köy Koop Birliği logosunda tarımda emek ağır çalışan bayan ve erkek el eledir. Bayanların kooperatiflerde idarede bulunmaları ve kelamlarının olması maalesef hala konuşmamız gereken, ne kadar kıymetli olduğu yeteri kadar anlaşılmamış bir husustur. Ülkemizin öncü kenti İzmir burada da farkını ortaya koymaktadır. Toplumsal, ekonomik, kültürel her alanda bayanlar öbür vilayetlerimize nazaran daha çok var olabilmektedirler. Bugün örneğin logomuzda erkekle el ele olan bayanı idareye seçtiler. Lakin bu durumun tüm Türkiye’ye yayılması gerekmektedir. Değişiktir yarımda çalışan bireylerin yüzde 48’i bayan yüzde 52’si erkektir. Bu orana en yakın kesim hizmet dalıdır. Hizmet dalında çalışan bayan oranı yüzde 28’tir. Fakat tarımda toplumsal haklar açısından bakıldığında oran birden yüzde 20’lere düşüyor. Tarımda bayanın toplumsal haklarının kazanılması için çok yol almamış olduğumuzu üzülerek hatırlatmak isterim. Siyaset ve endüstride olduğu gibi” sözlerini kullandı.
