TBMM Zelzele Araştırma Komitesi dünkü toplantısında yerbilimci Prof. Dr. Naci Görür’ü dinledi. Kalıcı konutlarla ilgili bilgiler veren Görür, “Antakya’dan Diyarbakır’a kadar yerleşime uygun alan bulamazsınız. Tümü faal fay sınırlarıyla kaplı. Burayı yine inşa edecekseniz; çok özel inşaat yolları kullanacaksınız. Bir an evvel bitirelim derseniz; zelzeleler dirençli hale getiremezsiniz” tabirlerini kullandı.
Marmara’da beklenen zelzeleye dikkat çeken Görür, “Eğer İstanbul’da beklediğimiz zelzele olursa, İstanbul’daki iş dünyasının sarsıntıya hazırlıksızlığı nedeniyle Marmara’daki iktisat çarkları durur. Bu da Türkiye’nin ekonomik manada dizüstü çökmesi demek” dedi.
‘BU KADAR KAYIP OLMAZ’
Komisyon toplantısına çevrimiçi bağlanan Görür, şunları söyledi:
“Deprem nerede olacak, nasıl olacak, ne vakit olacak ne büyüklükte olacak üzere konuşmalar yapılmasını pek faydalı bulmuyorum. Ülkemizde rastgele bir yerde, rastgele bir vakitte büyük bir zelzele olabilir. Olduğunda da binlerce, on binlerce insanımızı 1-2 dakika içinde kaybedebiliriz. Yalın gerçek budur. Türkiye’nin sarsıntı probleminden kurtulabilmesinin tek yolu yerleşim alanlarını zelzele dirençli hale getirmektir. Zelzele dirençli kentleri zelzele yıkamaz, bu kadar kayıp verilmez. Ölenler tesadüfen ölür. Bir kent şu 6 bileşene sahiptir:
- Yönetim sistemi: İdare bu işi yaparken elinde bir kılavuzun olması gerekir. O kılavuzda mikro bölgelemedir. Maalesef bizim ülkemizde İstanbul hariç hiçbir yerde mikro bölgeleme mevcut değildir. İmara açacaksanız mikro bölgelemeyle yönetici o bölgede sıvılaşma var mı yok mu söyleyebilir. Belediye liderinin bunu bilmesi lazım.
- Halk: Bir kenti sarsıntı dirençli yapmak için halkı sarsıntı şuurlu, zelzele kültürlü yapmak zorundasınız. Zelzelede olabilecek yanlışlıklara pürüz halkın kendisi olmalıdır. Bu da fakat zelzele kültürüyle olur. Halkı eğitmek zorundayız; medyayla, kamu spotlarıyla, okullarda bunu anlatmak zorundayız.
- Altyapı: Bugünkü zelzele bölgesine bakın ne durumdalar. Niçin? Yanlış yapıldıkları için. Zelzele dirençli bir kent yapacaksak evvel oranın altyapısını elden geçireceğiz. Bugün İstanbul’da çok büyük ölçüde kanalizasyon şebekesinin çökeceğini düşünüyorum. Sebebi yanlış gereç kullanmak.
- Yapı stoku: Evvel kentinizin yapı stokunu incelersiniz, sarsıntı dirençli olan ve olmayan binaları belirlersiniz. Bütün kentlerimizde ülkemizdeki yapı yönetmeliklerine uygun binalar yapılmış olsaydı bizim binalarımız sarsıntıda bu kadar berbat performans vermezdi.
- Çevre ve ekosistem: İstanbul bölgesinde hesapladığımız üzere 100 milyon tona varan moloz ortaya çıkıyor. Sarsıntı olacak vilayette molozların hesaplamasını yapmazsanız, o vakit rastgele dökersiniz. Bu döküntülerde ağır toksik, kansorejen konsantrasyonlar olur. Yağmur olunca bunlar toprağı kirletir, toprak yeraltı suyunu kirletir, oradan denize karışır. Zelzelenin iki dakikada öldürdüğü binlerce insanın fazlasını hastalık yok etmeye devam eder.
- Ekonomi: Sarsıntı çok büyük bir ekonomik felakettir. Gaziantep, Maraş’a bakın. Bugün iktisadın çarkları durdu. Grubun yarısı ya öldü ya göç etti. Pazarı kaybetti, müşteriyi kaybetti. O bölgeyi 10-15 senede tıpkı pozisyona getiremezsiniz.
‘7.5’E HAZIR OLUN’
İstanbul’un yüzde 7’sinin “dere yatağı olduğunu” vurgulayan Prof. Dr. Okan Tüysüz, mümkün İstanbul zelzelesi için hazır olunması gereken bedelin 7.5 olduğunu söyledi. Tüysüz, “Yeşilköy, Bakırköy, Eminönü, Fatih, Küçükçekmece ve Büyükçekmece’nin yeri zayıf” sözlerini kullandı.
AFET BAKANLIĞI KURULMALI
Görür kelamlarını şöyle sürdürdü: “Öncelikle Afet Bakanlığı kurulacak. O bakanlık en fazla bütçenin verileceği, liyakate bağlı bir takım sistemiyle kurulacak. 20 yılda bütün Türkiye’yi sarsıntı dirençli hale getirebiliriz. Anneler çocuklarının hayatından tasa etmez, okullarımız, hastanelerimiz açık kalır. Bunu çağdaş ülkeler başarmış, biz de başarabiliriz, her şeyimiz var.”