Fransa’da hükümetin emeklilik yaşını 62’den 64’e çıkaran yasa tasarısını kabul etmesi, haftalardır süren protestoları daha da alevlendirdi. En büyük reaksiyon ise 49.3 olarak bilinen, anayasanın 49’uncu hususunun 3’üncü paragrafına dayanarak tasarının parlamentoda oylamaya sunulmadan kabul edilmesi kararı alan Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’a. Hükümetin kararlı ataklarının karşısında yüzbinlerce personelle örgütlenen grevleri ve gelecek süreci Sorbonne Üniversitesi’nde öğretim vazifelisi, sosyolog Pınar Kılavuz ile konuştuk.
-Emeklilik maddesine karşı halk son derece iradeli bir tavır sergiliyor. Fransa’da çalışanların ve gençlerin bu kadar örgütlü hareket etmesini nasıl yorumluyorsunuz?
Fransa’da dün 10. büyük hareket günüydü. Katılan bireylerin sayısı her geçen gün artıyor. Ülkenin her yerinde beşerler hak arayışı içinde. Durumu özetlemek gerekirse, bir yanda meclisi hiçe saymış, ıslahatı geçirmek için anti-demokratik yollara (49.3’ün uygulanması) başvuran bir hükümet var, başka yanda ise her gün daha kalabalıklaşan, gündelik hayata müdahale eden, bu anti demokratik uygulamaya karşı hükümete geri adım attırmak için kararlı bir tavırla aksiyon yapan halk. Bu örgütlü hareket etme hali Fransa’da yıllardır var, yalnızca çalışanlar ve gençlerde değil. Halkın tabanına yayılmış. Sokakta bayan, erkek, yaşlı genç, her meslekten insanı görmek mümkün. Gençlerin telaşı şu istikamette: Emeklilik yaşı artarsa piyasadaki işler de azalacak, bu nedenle zati iş bulmakta zorlanan kesim daha da zorlanacak. Kaygılarının en büyüğü ise gelecekleri için alınan bu kararda onların fikrinin sorulmaması. Öğrenci sendikaları, bilhassa lise ve üniversite düzeylerinde çok örgütlü. Örneğin kimi üniversiteler ve liseler protestolar kapsamında abluka altında. Yeniden de en çok demir yolları çalışanlarının grevleri medyada yerini alıyor.
-Grevlere katılmayan ve desteklemeyen kısımlar var mı? Onlar nasıl bir hal içinde?
IFOP’un gecen hafta yaptığı bir ankete nazaran Fransız halkının yüzde 62’si emeklilik ıslahatına karşı yapılan hareketlerin daha da artarak hükümete geri adım attırma noktasına gelmesi taraftarı. Öteki anketlere nazaran ise bu oran yüzde 70. Desteklemeyen, yani ıslahatın yanında olan kesimde, “insan ömrü uzadığı için daha fazla çalışabiliriz” niyeti (hükümetin argümanlarından biri), kabul ediliyor. Bilhassa de bu son aksiyonlarda, göstericiler ortasından bir kesitin şiddet uygulaması bu zıtlığa eklendi. Ama çöplerin toplanmaması ya da uçak, tren seferlerinin iptali, okullar, akaryakıt rafinerileri üzere günlük hayatı direkt etkileyen hareketlere karşı çıkanları şu an görmüyorlar. Medyada ve anketlerde halkın çoğunluğu bu ıslahata karşı.
-Ülkedeki süreci basın nasıl görüyor?
Fransız gazetelerin manşetlerine baktığımız vakit ana mevzu ülkedeki kaos. Macron’un ve hükümetin aldığı bu kararlar toplumsal bir krize neden oldu. Ülkenin tansiyonu düşmüyor, Macron’un bu krizi yönetemediği düşünülüyor. Ek olarak “diktatör, kral, demokrasi karşıtı” betimlemeleri yapılıyor. Kriz çıkaran ve bu krizi çözmek için değil, daha karmaşık hale getirmek için uğraşan bir imaj çizdiği fikri paylaşılıyor. Medyada en çok ele alınan öbür bir mevzu ise Fransa’da polisin, göstericilere uyguladığı şiddet. Şovlarda yaralananlardan hayati tehlikesi olanlar var. AB ülkeleri, kurumları, insan hakları dernekleri, Dünya Af Örgütü ve AB dışı ülkeler, bu şiddeti kınadıklarını, Fransa’da polisin tavrını gerçek bulmadıklarını da bildiren metinler yayınlıyor.
-Hükümet, halk sokağa dökülse de ıslahattan geri adım atmayacağını söylüyor. Macron ve Başbakan Elisabeth Borne’un hallerini göz önüne aldığımızda, hükümetin geleceğinin nasıl şekilleneceğini düşünüyorsunuz?
Fransa’da hükümetin önünde daha 4-5 sene var. Evet, hem Macron verdiği röportajlarda bu ıslahatın onun da çok güzeline gitmediğini ancak buna mecbur olduğunu, “ülkenin geleceği için” olduğunu söyledi. Başbakan Elisabeth Borne ise burada öteki bir kilit isim. Zira Macron, acil olarak bakanlar heyetini toplamış, başbakan ile görüştükten sonra 49.3’ü kullanacaklarını tekrar Borne, vekillere mecliste açıklamıştı. 24 saat içinde muhalefet, bir partiler ortası gensoru önergesi verdi ve bu, sırf 9 oy farkı ile kabul edilmedi. Aksi takdirde hükümet düşecekti. Hükümet, mecliste mutlak çoğunluğu elde edemediği için diğer metinler oylanırken de kendisine ittifak kuracağı partiler arayışına girecek. Bunun için de yeniden sağcı olan Cumhuriyetçiler partisi ile kendini genişletme gayretinde olacaktır. Muhalefet de kendi üzerine düşeni hem mecliste, hem de sokakta yapmaya devam edecek.
-Emeklilik yasası bayanları nasıl etkileyecek?
Reformu toplumsal cinsiyet açısından kıymetlendirmek gerekirse, bayanlar erkeklerden daha çok etkilenecekler. Fransa’da bayanlar, erkeklere nazaran yüzde 24 daha az kazanıyor ve bu fark, emeklilik maaşlarında yüzde 28’e varıyor. Ayrıyeten, çocuklara bakacak kurum ya da birini bulamadıkları için ve mesken işleri bayanın “doğal görev” tarifinde varmış üzere davranıldığı için, erkekler mesleklerine daha fazla odaklanabilirken, bayanlar daha çok yarı vakitli işlerde çalışmak zorunda kalıyor. Bu bir tercih değil, toplumsal dayatma. Fransa’da yaşlı yahut engelli bir akrabaya bakmak için çalışmayı bırakanların üçte ikisi bayan. Bayanların meslekleri daha kısa ve bu nedenle yeni ıslahatın onlar üzerinde olumsuz bir tesiri olacak. Zira çalışma saatlerinin uzatılmasından oluşan tüm ıslahatlar, eksik mesleklere sahip olma mümkünlüğü daha yüksek olan bayanların aleyhine: Bayanların yüzde 40’ı tamamlanmamış bir meslekle emekli oluyor. Bununla birlikte Fransa’da, Eşitlik Yüksek Konseyi’nin yayımladığı “cinsiyetçilik hakkında” başlıklı rapora nazaran ise iş dünyasındaki cinsiyetçilik sürüyor.
Pınar Kılavuz